Travma sonrası gerilim bozukluğu

Travma Sonrası Gerilim Bozukluğu

Travma Nedir?

“Travma” sözü, kelamlık manası olarak ‘Bir doku yahut organdaki yapıyı, biçimi bozan ve dıştan mekanik bir reaksiyon sonucu oluşan yara’ biçiminde tanımlanmakta olup, tıpta fizikî ve ruhsal travmalar olarak iki farklı manada karşımıza çıkmaktadır.

DSM-V’de ise travma, gerçek bir mevt yahut vefat tehdidi, önemli yaralanma yahut cinsel şiddete maruziyet halinde tanımlanmıştır.

Travmayla Oluşan Ruhsal Bozukluklar

Travma sonucunda bireyler, şahsi, toplumsal ve biyolojik etkenlerle, travmanın tipine, şiddetine, yaşanma biçimi ve farklı kimi etkenlere bağlı olarak çeşitli yansılar vermektedirler. Bunlar, direkt travma ile ilişkilendirilen; travma sonrası gerilim bozukluğu (Tssb), Ahenk Bozuklukları ile, dolaylı olarak travma ile ilişkilendirilen; Depresyon , Dissosiyatif Bozukluk, Borderline Kişilik Bozukluğu, Konversiyon Bozukluğu, Somatizasyon Bozukluğu, Yeme Bozuklukları ve Anksiyete Bozuklukları ile Psikotik Bozukluklardır.

Travma Sonrası Gerilim Bozukluğu

Travma sonrası gerilim bozukluğu, tabiat ya da insan kaynaklı yaşanan zorlayıcı olayların tetiklediği zihinsel bir sıhhat sorunu olup, buna zelzele, sel ve büyük yangınlar üzere doğal afetler ya da savaşlar, azaplar, taciz yahut tecavüzler, ölümcül hastalıklar, kazalar yahut cinayet üzere travmatik olaylar neden olabilmektedir.

Bu şahıslar, olay sonrasında, toplumsal hayatlarına ahenk sağlamakta zorluklar yaşayabilmekte, başlarına gelen bu durumu zihinlerinde ya da şuur dışında tekrar tekrar hissedebilmektedir. Ya da bazen, yaşadıkları olayı hatırlamamaya çalışmakta, kaçınma davranışı sergilemektedirler.

Travma sonrası gerilim bozukluğu kişinin iş ve toplumsal ömrüne ve hayatının birçok alanına olumsuz yansıyabilmektedir.

Bireyin, bu durum karşısında, hayatında tekrar denetim hissini kazanmasına yardımcı olacak halde psikoterapi tedavisi uygulanabilmekte, gerek duyulduğunda farmakolojik takviye te eklenebilmektedir.

Memorial Bahçelievler Hastanesi Psikoloji Bölümü’nden Klinik Psikolog İstek Beyribey, travma sonrası gerilim bozukluğu hakkında bilgi verdi.

Travma Sonrası Gerilim Bozukluğu (TSSB) Nedir?

19. yy.’da şiddetli biçimde yaşanan travmanın ruhsal ve psikofizyolojik tesirleri giderek daha çok ilgi çekmeye başlamıştır. Tssb, kişinin çok travmatik bir stresörle müsabakası sonucunda, olayların bireye problem verecek halde yine yaşantılanması, bireyin kaçınma davranışı sergilemesi, duygulanımda vakit zaman küntlük ile birlikte, otonomik, disforik ve bilişsel bulguların değişik derecelerde baş göstermesi ile karakterize bir ruhsal bozukluktur.

Travmatik olay yaşayan kişinin olaydan sonra üzülmesi uyumakta, yemek yemekte ya da keyif alınan şeyleri yapmakta bir müddetliğine sorun yaşanmasına yol açabilmekte, bu semptomların birkaç aydan uzun sürmesi durumunda, kişinin hayatı olumsuz etkilenebilmektedir. Bu tıp durumdaki hastaların profesyonel yardım alması önerilmektedir.

Travma Sonrası Gerilim Bozukluğunun Nedenleri Nelerdir?

Travma sonrası gerilim bozukluğuna nedeni insani yahut tabiat kaynaklı olabilir. İnsanların başına gelen bu çeşit tehlikeli olaylar ömrü tehdit edici, şok edici yahut çok korkutucu olabilir. Şahıslarda travma sonrası gerilim bozukluğuna şunlar neden olabilmektedir:

• Şiddetli seller, sarsıntılar yahut tsunamiler üzere doğal afetler
• Ciddi trafik kazaları
• Yangın
• Savaş
• Terör saldırıları
• Fiziksel istismarlar (işkence gibi)
• Cinsel taarruz yahut tecavüz
• Ölümcül hastalıklar
• Cinayetler
• Sevilen birinin ani ölümü

Travma Sonrası Gerilim Bozukluğu Tedavi Olmadan Düzgünleşir Mi?

Travma Sonrası Gerilim Bozukluğu Ne Kadar Yaygındır?

Toplumdaki olaylar insanların en az yarısının travmatik bir olay yaşamasına neden olabilmektedir. Araştırmalar erkeklerin %10'u ve bayanların %20'sinin travma sonrası gerilim bozukluğu yaşadığını ortaya koymaktadır. Bayanlar, çocukluk periyodunda erkeklerden daha sık ihmal yahut istismar yaşamaktadır. Ayrıyeten cinsel atak ve aile içi şiddete daha sık maruz kalmaktadır. Bu durumda bir uzmandan yardım alınması büyük kıymet taşımaktadır.

Travma Sonrası Gerilim Bozukluğu Belirtileri Nelerdir?

Travma sonrası gerilim bozukluğu belirtileri, yaşanan olaydan sonraki birinci bir ay içinde de yıllar sonra da ortaya çıkmayabilir. Travma sonrası gerilim bozukluğu belirtileri, kişinin toplumsal yahut iş durumlarında ve alakalarda kıymetli sıkıntılara neden olur. Travma sonrası gerilim bozukluğunun belirtileri şahıstan şahsa nazaran farklılıklar gösterir.

TSSB yaşayan bireylerde, hipokampus boyut olarak daha küçük görünerek, bu kısmında meydana gelen değişikliklerin kaygı ve telaş, hafıza problemleri ve geri dönüşlerle bağlı olabileceği düşünülmektedir.

Arızalı hipokampus, geri dönüşlerin ve kabusların düzgün bir formda işlenmesini engelleyebilir, böylelikle ürettikleri tasanın vakitle azalması engellenebilir.

• Travma öncesinde bulunmayan badire ve huzursuzluk hisleri:

Tahammülsüzlük, öfke patlamaları, uyku ve konsantrasyon meseleleri, çok tetikte olma halinde gözlemlenebilmektedir. eşliğinde olur.

• Travmatik olayı yine yaşama:

Geceleri kabus olarak ya da gündüz olayı düşünme halinde detayların hatırlanmasıdır. Bu sırada gerçeklik duygusu kaybolabilir. Bir koku, obje, ses vb. sebebiyle, dert ve öteki şiddetli hisler oluşabilir.

• Kaçınma:

Yaşanan olumsuz tecrübesi hatırlatabilecek durumlardan uzak durma isteğidir.

• Duygusal kısıtlılık belirtileri:

Eskiden yapılan faaliyetlere ya da öbür insanlara, geleceğe ait ilginin azalmasıdır. Depresyona benzeyen yabancılaşma , uzaklaşma hisleri oluşabilir.

• Ayrıca;

Sıkça suçluluk hissi ile bastırılmış öfke kelam konusu olabilmektedir.

Travma Sonrası Gerilim Bozukluğu Nasıl Teşhis Edilir?

Travmatik bir olay yaşayan ya da etrafındaki sevdiklerinin yaşadığına şahit olan şahıslar psikoloji uzmanından yardım almalıdır. Alanında ehil psikoloji/ psikiyatri uzmanı, hasta ile yaptığı kelamlı terapiler sonrası teşhis koyabilir. Travma sonrası gerilim bozukluğu teşhisi konulması için belirtilerin bir aydan uzun sürmesi ve kişinin ömrünü etkilemesi gerekir.

Travma Sonrası Gerilim Bozukluğu Önlenebilir mi?

Travma sonrası gerilim bozukluğu travmatik bir olaydan sonra kesin önlenebilir diyemeyiz. Lakin birtakım araştırmalar, alınacak kimi tedbirlerin daha sonra taravmaya bağlı gerilim bozukluğunu önlemeye yardımcı olduğunu göstermiştir. Bu tedbirler şunlardır;

• Bir uzman dayanağı alın
• Duygularınızı yönetebileceğinize inanın
• Travmadan hayata dair dersler çıkartmaya çalışın
• Olayın geçmişte kaldığını kendinize hatırladın
• Olumlu hislere odaklanın
• Duygularınızı yakın dostlarınızla paylaşın
• Hayatınızdaki kıymetli beşerlerle daima irtibat halinde kalın
• Kendinizi bir kurban olarak değil , hayatta kalan biri olarak düşünmeye çalışın

Travma Sonrası Gerilim Bozukluğunun Tedavisi Nedir?

Travma sonrası gerilim bozukluğu olan şahıslar tedavi olmaması durumda vakitle kötüleşebilmektedir. Travmatik olay yıllar evvel olsa bile, tedavi yardımcı olabilmektedir.

Travma sonrası gerilim bozukluğunun öncelikli tedavisi travma odaklı terapidir. Lakin birtakım hastalarda ilaç ve terapi birleştirilerek tedaviye devam edilir. Burada, olay ve olayın kişi için manası incelenir.

Uygulanan en tesirli terapi sistemleri şunlardır:

• Bdt (Bilişsel Davranışçı Terapi):

Kişinin var olan şemaları ile tehdit edici olay sırasındaki algısını örtüştürme ve travmayla gelişen uyarılma ile kişinin bunu olağan seviyede tutma isteği ortasındaki çatışmadan kaynaklanan sorun çözülmeye çalışılır. Travmatik tecrübe, bireyin evvelce var olan, dünyaya ve kendilik algısına ilişkin mevcut bilişsel şemalarını bozduğundan, kişinin hayata ahengini bozacak nitelikte yeni şemaların oluşturmuştur.

Burada sistem olarak, tasa yatışıncaya kadar travma ile ilgili kaygı veren uyaranlarla yüzleştirilerek, ikinci olarak, bu olumsuz tecrübe sonucunda yerleşmiş olan problemli bilişsel süreçlerin yerine, daha adaptif bilişsel süreçlerin alması sağlanmaktadır.

Maruz bırakma , genelde bireyin travmayla irtibatlı anılarını gözünde yine canlandırarak anlatması yahut yazmasının sağlanması biçiminde gerçekleştirilir.

• Emdr:

İlk olarak 1987 yılında Francine Shapiro isimli bir klinik psikolog tarafından travmatik yaşantıların tedavisinde kullanılan prosedür, olayla ilgili birinci algınıjn, ve çarpıtılmış kanılarında depolandığı varsayımıyla, göz hareketleri ve öbür 2 istikametli ses ya da dokunma uyaranı eklenerek, bilgi işlemeyi uyararak, donmuş bilginin duyarsızlaştırılmasını maksatlar. Böylelikle, olumsuz tesir nötrlenerek, olumlu fikir yine konumlanır.