Çağdaş çağın gençlik hastalığı: anoreksiya nervoza

Modern Çağın Gençlik Hastalığı: Anoreksiya Nervoza

Yeme Bozukluğu Nedir?

Kişilerin vücut algılarının, çeşitli ruhsal faktörler sonucunda bozulması ile, yeme davranışlarında bozuklar oluşması manasına gelmektedir. Genç yaş kümenin ve bayanların bu bozukluğa yakalanma mümkünlüğü daha yüksek olup, Yeme Bozuklukları ortasında Tıkınırcasına Yeme Bozukluğu, Pika, Bulimiya Nervoza vb. ayrımlar olmakla birlikte, bu yazımızda Anoreksiya Nevroza üzerinde duracağız.

Ergenlik devri sırasında görülebilen rahatsızlıklardan biri olan yeme bozuklukları hem kronikleşme hem de sebep olabileceği fizikî rahatsızlıklar sebebiyle genç bayanlar ve ergen kızların hayatındaki kıymetli sıkıntılardan biridir. Gelişimsel açıdan bir çok değişikliğin tıpkı anda olduğu ergenlik süreci, hassaslıkların arttığı, savunma ve başa çıkma düzeneklerinin tam oturmadığı bir döneme da denk geldiğinden, takibi ehemmiyet taşımaktadır.

Benlik Saygısı

Bireyin kendini değerlendirmesi sonucunda, ulaşmış olduğu yorumlardır. Şayet birey, gelişim evreleri sırasında benlik algısı bozulacak tecrübeler yaşamış ve, istikrarlı bir özbenlik hürmeti oluşturamamışsa, hayatı üzerinde daha da yıkıcı yollara sapma mümkünlüğü artacaktır. Bilhassa genç bireylerin bu periyotta, dış görünüşleri ve içsel benlik imajı karmaşası yaşama olasılıkları fazladır.

Anoreksiya Nervoza

Anoreksiya Nervoza’nın birinci sefer isimlendirilmesi , 19.yy’a dayanmakta olup, İngiltere’de Sir William Gull ve Fransa’da Charles Lasègue -aşırı kilo kaybı ile ruhsal bozuklukları olan bir bayan serisi- yayınladılar. Gull bu hastalığı “Anoreksiya Nervoza” olarak isimlendirirken, özellikler yaklaşık 100 yıl evvel tanımlanmakla birlikte, 22.yy’daki tanımlamalara neredeyse muadil niteliktedir.

Genellikle, genç bayanların başına gelen , ağır diyet yahut abartılı spor yapmaya sürükleyen kilo alma derdinin abartılması ve açlıkla geçirilen rutin günlük hayata dönüşmesidir. Şahıstaki zayıf bir vücuda sahip olma isteği, imgesi fazlaca zayıf olduğundan dahi, şişmanlamaya karşı duyduğu çok dertten ötürü , kendisini objektif değerlendiremediği ve zayıflığını yetersiz gördüğü bir yemek bozukluğu haline dönüşmektedir.

Kişilik özelliklerine bakıldığında, mükemmeliyetçi, benlik hürmetleri düşük, kendini söz etmekte zorlanabilen, zayıf toplumsal bağlantılara sahip olabilmektedirler. Kişi duygusal ihtiyaçlarını tanımlayamadığında, bu ihtiyaçlara uygun karşılıklar da bulamadığı için, farklı hallerde süreksiz tahlil yollarına sapma eğilimi taşımaktadır.

Genetik açıdan bakıldığında, akrabalarında yeme bozukluğu olan şahısların ,7-12 kat daha fazla risk taşıdığı düşünülmektedir. Nörobiyolojik sebeplere bakıldığında, yeme bozukluğunun fizyolojik değişikliklere sebep olduğu , ya da tam bilakis dair şimdi bir netlik kazanılamamıştır. Yapılan birçok nörogörüntüleme çalışmasında , Anoreksiya Nervoza’lı hastalarda genel olarak serebral atrofi, genişlemiş ventriküller ile hem gri hem de beyaz hususta azalmalar görülmekte olup, yeme ve kusma ataklarının ise, gri ve beyaz unsurda atrofiye ve buna eşlik eden beyin omurilik sıvısındaki artışa neden olduğu belirtilmektedir.

Sebep olan durumlar incelendiğinde, aile içindeki uyuşmazlıklar, cinsellik içindeki çatışmalar, heteroseksüel olma konusundaki baskılara reaksiyon geliştirmek, bayan vücuduna duyulan antipati, inançta hissetmeme, aile tarafından olduğu hali ile kabul görmeme, kendi varlığını kanıtlama gayreti, ailede ebeveynlerin fazla kuralcı ve baskıcı tutumları, korkulu kişiliğe eğilim vb. faktörlerin bulunduğu belirlenmiştir.

Anoreksiya Nervoza’da, olguların toplumsal sorunları çözmede düşük muvaffakiyet gösterdikleri, daha az empati yapabildikleri, toplumsal bağlantılarda zorlanabildikleri , aile bağlarında kendilerini tabir etme ortamı yeterinde sağlanmıyorsa, hürmet gördüklerini hissetmiyorlarsa, toplumsal hayatta daha fazla boyun eğici davranışlar gösterdikleri, kendileri hakkında , yaşıtlarına dair daha çok olumsuz toplumsal karşılaştırma yaptıkları, özgüven sorunu yaşadıkları, depresyon ve anksiyete belirtilerinin birçok vakit eşlik edebildiği ve toplumsal işlevsellikteki bozulmalar olduğu görülmektedir.

Psiko toplumsal faktörler ortasında, geçmiş tecrübelerde, kilo ile dalga geçilmiş olması, ailede kilo- fizikî imaj konusuna kıymet verilen bir sohbet ortamı bulunması, ailenin fazla eleştirel , yüksek standartları olan bireylerden oluşması, bilhassa anne ile beklenen inançlı bağlanma ve paylaşım ortamının küçükken sağlanamamış olması , empati kurmada yetersizlik üzere durumların, yeme bozukluğu ile münasebetleri olduğu ortaya koyulmuştur. Hastalar ebeveynlerini, uzak- mesafeli- reddedici olarak tanımladıklarında, mümkünlük artmaktadır.

Anoreksiya Nervoza Belirtileri

• Aşırı kilo kaybı
• Kansızlık
• Erkeklerde testosteron oranında düşüş
• Kadınlarda adet düzensizliği - adet olamama
• Baş dönmesi, bayılma
• Düzensiz kalp ritmi
• Yorgunluk
• Uyku bozukluğu
• Tırnaklarda mavimsi renk değişikliği
• Saçlarda incelme ve azalma
• Kabızlık
• Kuru- sarımsı cilt
• Kemik erimesi
• Kol-bacakların şişmesi
• Böbrek sorunları

• Sürekli beslenme ile ilgilenme
• Açlık hissini reddetme
• Kilo alma korkusu
• Sosyal hayattan geri çekilme
• Sinirlilik
• Depresif ruh hali ve depresyona girme

Ebeveynlerin Dikkatine

Kişiliğine tam biçim vermeye çalıştığı bir devirde, gence konulan fazla kısıtlı kurallar, fikir paylaşım ortamlarının yaratılması, gencin, kendisine hürmet duyulduğunu hatta sevildiğine dair kuşkular taşıması, yanlış kararlar almaya bireyi iten etkenler ortasında olabilmektedir. Yeme Bozukluğu hastaları ortasında , en sıkıntı alaka kurulan küme ise, Anoreksiya Nervoza teşhisli gençlerdir.

Algılanan vücut imajının bozulma riskini taşıyan ergenlik periyotta, genç, ekseriyetle etrafı bilhassa ailesi ile bağlantı problemleri yaşıyor, anlaşılmadığını, hayatı üzerinde kelam hakkı olmadığını, kendisine gereğince hürmet duyulmadığını düşünüyorsa, ebeveynler katı, kuralcı, cinsellik üzerinde kesin hudutları olan, obsesif karakterli , fazla düzenli- yüksek çıtalı karakterler ise, genç hayatında kuramadığı denetimi ve duyuramadığı sesini, vücudu üzerinde denetim kurmak ve duyurmak emeliyle, yeme tertibine çok kısıtlamalar getirmeyi seçebilmektedir.

Madde kullanım bozukluğu olaylarına , iştah kesici özellikleri ile, merkezi hudut sistemini uyarıcı tesirleri sebebiyle yeme bozukluğu hastalarında sıkça rastlanmakta olup , bu noktada ebeveynlerin çocuklarını mevzu hakkında koruyabilmeleri açısından, bu riskin de altını çizmek isteriz. Bir ergen için aileden az ilgi görme durumu, ruhsal sıkıntılara yol açabileceğinden, yeme bozukluklarının görülme sıklığının daha yüksek olması beklenebilmektedir.

Anoreksiya önemli bir hastalık olup, hastaların % 5-10 kadarı, hastalığın komplikasyonları sonucunda ölme ya da intihar riskiyle karşı karşıya kalmaktadır. Eksik vitamin, mineral alımlarından ötürü , kemik kırılmaları, kansızlık, saçlarda kırılganlık, adet düzensizlikleri, kuru- sarıya dönük bir cilt, böbrek rahatsızlıkları görülebilmektedir.

Tedavisi

Tedavisi hala tartışmalı olan Anoreksiya Nevroza’da, gençlerle kalıcı ve faal işbirliği kurmanın tedavideki başarısı ve devamlılığı için çok değer taşıdığı bilinmektedir. Bilişsel davranışçı terapi tabanlı, gerekli farmakolojik takviyenin de alınmasıyla şahsa özel bir planlama yapılmalıdır. Terapide gencin kendi hisleriyle ilgi kurarak, ruhsal muhtaçlıklarını, yaşadığı zorlukları çözümleyip tahlil etmesi konusunda çalışılmakta, onu bu yola iten hususlarla ailenin tesiri olan noktalar belirlenerek, aile takviyesi de sağlanmasına da ehemmiyet verilmektedir.

Psikiyatrist, psikolog ve diyetisten ile, dahiliye uzmanının birlikte çalışmasını gerektiren komplike bir tedavi uygulanması, kişinin bütüncül sıhhati açısından ehemmiyet arz etmektedir.

Terapilerde, yeme bozukluğunun çekirdek patolojik inançlarıyla, olumsuz tesir yaratan aile, arkadaş vb. başka bileşenlerin olumlu manada değişimi planlanır. Hastayı terapiye kazandırma, temas kurma, hastaların kendilik-özdeğer farkındalığının ve motivasyonun sağlaması, kilo kaybetmenin bireye gelen cazipliği ile ilgili çok paha verdiği çarpık inançların ve şişmanlık dehşetinin yerine, sağlıklı olağan kiloyu kabul ederek, ruhsal problemlerini bilimsel ve ehil dayanaklarla çözmeye ve ferdî yeteneklerini fark etmesine çalışılmaktadır.

Farmakolojik Tedavi: Farmakolojik tedavi olarak antidepresanlar, antipsikotikler ,erişkinlerde olduğu üzere çocuk ve ergenlerde de Anoreksiya Nervoza tedavisinde atipik antipsikotik ilaçlardan bir kısmının, yeme ile ilgili ruminasyonlar, obsesyonlar, depresyon ve anksiyete üzere öteki semptomların da tedavisi açısından bulgulara tesir etmesi nedeni ile değerli bir yere sahiptir.